Pojęcie risk sharingu zyskało szczególne znaczenie w obliczu globalnych kryzysów finansowych, pandemii i innych wyzwań, które dotknęły nasze społeczeństwa. Dzielenie ryzyka to nie tylko strategia ochrony przed katastrofami ekonomicznymi, ale także sposób budowania solidarności i wspólnoty.
Pierwszym aspektem, który warto podkreślić, jest to, że ryzyko jest inherentnym elementem życia. Nie możemy go wyeliminować, ale możemy się z nim zmierzyć w inteligentny sposób. W tradycyjnym podejściu do zarządzania ryzykiem, jednostki lub firmy stosują różne strategie, takie jak ubezpieczenia czy dywersyfikacja portfela, aby zminimalizować negatywne skutki niepewności. Jednakże, te strategie często działają na indywidualnym poziomie, pozostawiając społeczność jako całość narażoną na skutki globalnych zdarzeń.
W teorii risk sharingu, ideą jest rozszerzenie tego podejścia na poziom społeczny. Oznacza to, że nie tylko jednostki, ale całe społeczeństwo powinno aktywnie dążyć do dzielenia się ryzykiem. To oznacza, że kiedy jedna część społeczeństwa doświadcza kryzysu, inne części mogą pomóc w złagodzeniu skutków tego kryzysu poprzez solidarność i współpracę.
Jednym z najważniejszych instrumentów do realizacji tej idei jest system redystrybucji, czyli transfer środków z bogatszych i bardziej zasobnych części społeczeństwa do tych mniej uprzywilejowanych. To może przybierać różne formy, od podatków progresywnych po programy społeczne mające na celu wsparcie osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.
Dzielenie ryzyka może również odnosić się do instytucji finansowych, takich jak ubezpieczenia społeczne, które zapewniają wsparcie finansowe w przypadku choroby, utraty pracy czy innych nieszczęśliwych zdarzeń. Ponadto, mechanizmy takie jak fundusze stabilności finansowej mogą być wykorzystywane do zapewnienia wsparcia w przypadku kryzysów gospodarczych.
Jednakże, aby teoria risk sharingu mogła być skuteczna, wymaga to nie tylko odpowiednich instytucji i mechanizmów, ale także zmiany mentalności społecznej. Konieczne jest budowanie kultury solidarności i współpracy, w której ludzie są gotowi nie tylko dbać o własne interesy, ale także o dobro ogółu.
Risk sharing we franczyzie
Z kolei współdzielenie ryzyka we franczyzie jest koncepcją, która wyraża się w relacji pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. W gwoli przypomnienia - franczyza jest modelem biznesowym, w którym właściciel firmy (franczyzodawca) udziela licencji na korzystanie z nazwy, produktów, usług i znaków towarowych swojego przedsiębiorstwa innym przedsiębiorcom (franczyzobiorcom) w zamian za opłaty i zgodność z określonymi standardami.
W kontekście współdzielenia ryzyka, franczyzodawca i franczyzobiorca dzielą na siebie różne rodzaje ryzyka związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Przede wszystkim, franczyzodawca często zapewnia franczyzobiorcy wsparcie w zakresie rozwoju biznesu poprzez udostępnienie sprawdzonych modeli biznesowych, systemów operacyjnych, szkoleń i marketingu. To pomaga franczyzobiorcy uniknąć ryzyka związanego z rozpoczynaniem działalności od zera oraz związane z eksperymentowaniem z różnymi strategiami działania.
Z drugiej strony, franczyzobiorca ponosi ryzyko związane z operacyjnym prowadzeniem działalności, takie jak zarządzanie personelem, utrzymanie standardów jakości czy dostosowywanie się do lokalnych warunków rynkowych. Jednakże, dzięki wsparciu i know-how udzielanemu przez franczyzodawcę, ryzyko to jest często zredukowane w porównaniu do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej.
Współdzielenie ryzyka we franczyzie przyczynia się również do budowy długoterminowych relacji partnerskich pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Oba podmioty mają wspólny interes w sukcesie przedsiębiorstwa, co skłania ich do współpracy i wzajemnego wsparcia w zarządzaniu ryzykiem oraz w osiąganiu celów biznesowych.
Jednakże, mimo że koncepcja risk sharingu przynosi wiele korzyści, mogą pojawić się również problemy prawne związane z jej implementacją w kontekście franczyzy. Oto kilka potencjalnych kwestii prawnych:
1. Umowy franczyzowe: W umowach franczyzowych konieczne jest precyzyjne określenie zobowiązań i praw obu stron w zakresie współdzielenia ryzyka. Niedoprecyzowanie warunków finansowych, odpowiedzialności i rozwiązania sporów może prowadzić do konfliktów prawnych.
2. Odpowiedzialność za naruszenia prawa: Choć franczyzobiorca działa pod marką franczyzodawcy, to ponosi również odpowiedzialność za ewentualne naruszenia prawa, takie jak łamanie przepisów dotyczących pracy czy konsumenckich. Współdzielenie ryzyka nie zwalnia franczyzobiorcy z jego obowiązków prawnych.
3. Konflikty interesów: Istnieje ryzyko, że w przypadku niezgodności między interesami franczyzodawcy a franczyzobiorcy, mogą pojawić się spory dotyczące współdzielenia ryzyka. Na przykład, gdy franczyzodawca podejmuje decyzje mające na celu minimalizację ryzyka dla siebie kosztem franczyzobiorcy.
4. Kwestie własności intelektualnej: Umowa franczyzowa musi jasno określić prawa do znaku towarowego, know-how i innych aspektów własności intelektualnej. Nieprecyzyjne postanowienia mogą prowadzić do sporów dotyczących wykorzystywania tych zasobów przez obie strony.
W rezultacie, koncepcja risk sharingu we franczyzie staje się nie tylko modelem biznesowym, ale także strategicznym podejściem do zarządzania ryzykiem, które sprzyja stabilności i wzrostowi zarówno dla franczyzodawcy, jak i franczyzobiorcy. Poprzez współpracę i współdzielenie ryzyka, franczyza staje się atrakcyjną opcją dla przedsiębiorców, którzy szukają możliwości prowadzenia biznesu przy ograniczonym ryzyku i większej szansie na sukces.
Regulacja franczyzy na gruncie prawa polskiego
Wprowadzenie kwestii związanych ze współdzieleniem odpowiedzialności we franczyzowych regulacjach ustawowych mogłoby być korzystne dla obu stron - franczyzodawców i franczyzobiorców. Oto kilka powodów, dla których takie regulacje mogłyby być uzasadnione:
1. Ochrona interesów franczyzobiorców: Włączenie zapisów dotyczących współdzielenia odpowiedzialności może chronić franczyzobiorców przed nieuczciwymi praktykami ze strony franczyzodawców. Gdyby istniały jasne uregulowania w tym zakresie, franczyzobiorcy mieliby większe poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed nadmiernym obciążeniem finansowym lub prawnym w przypadku niepowodzeń biznesowych.
2. Zwiększenie transparentności: Ustawowe wymogi dotyczące współdzielenia odpowiedzialności mogłyby pomóc w zwiększeniu przejrzystości umów franczyzowych. Przejrzystość jest kluczowa dla zapewnienia, że obie strony są świadome swoich obowiązków i praw w zakresie ryzyka biznesowego.
3. Zapobieganie nadużyciom: Niektóre firmy franczyzowe mogą próbować uniknąć odpowiedzialności za nieudane działania lub decyzje, przerzucając całe ryzyko na franczyzobiorców. Ustawowe uregulowania mogłyby zapobiec takim praktykom i wymagać równomiernego podziału odpowiedzialności między strony umowy franczyzowej.
4. Poprawa stosunków franczyzowych: Wyważone uregulowania dotyczące współdzielenia odpowiedzialności mogą przyczynić się do poprawy relacji między franczyzodawcami a franczyzobiorcami. Kiedy obie strony czują się traktowane sprawiedliwie i równo, więź między nimi może być silniejsza, co z kolei przyczynia się do sukcesu franczyzy jako modelu biznesowego.
5. Standardy branżowe: Ustawowe regulacje dotyczące współdzielenia odpowiedzialności mogłyby również ustanowić standardy branżowe, które promują uczciwość, transparentność i równowagę między stronami umowy franczyzowej. To może przyczynić się do tworzenia bardziej stabilnego i zrównoważonego środowiska dla franczyzowych przedsiębiorstw.
Warto jednak pamiętać, że wprowadzenie nowych przepisów prawnych wiąże się z koniecznością dokładnego przemyślenia ich konsekwencji oraz uwzględnienia różnorodności branż i sytuacji, w których działa franczyza. Kluczowe jest znalezienie równowagi między ochroną interesów obu stron umowy franczyzowej a zachowaniem elastyczności i adaptacyjności modelu franczyzowego do zmieniających się warunków rynkowych i biznesowych.
Zagraniczne regulacje
Wiele państw europejskich, które uregulowały umowy franczyzowe na gruncie prawa, wprowadziło przepisy dotyczące współdzielenia odpowiedzialności między franczyzodawcami a franczyzobiorcami. Przykłady takich regulacji można znaleźć w różnych krajach europejskich, choć szczegóły mogą się różnić w zależności od jurysdykcji. Poniżej przedstawiam kilka przykładów:
1. Francja: W 1989 roku we Francji została uchwalona ustawa dotycząca umów franczyzowych (Loi Doubin), która nakłada na franczyzodawców obowiązek dostarczenia potencjalnym franczyzobiorcom szczegółowych informacji na temat umowy franczyzowej, w tym klauzul dotyczących współdzielenia odpowiedzialności i ryzyka. Przepisy te mają na celu ochronę interesów franczyzobiorców poprzez zapewnienie im pełnej przejrzystości i jasności co do zobowiązań, kosztów i ryzyka związanego z prowadzeniem franczyzy.
2. Wielka Brytania: W Wielkiej Brytanii brak jest specyficznych przepisów dotyczących umów franczyzowych, ale obowiązują ogólne przepisy dotyczące umów handlowych i konsumentów, które obejmują również umowy franczyzowe. W ramach tych przepisów, istnieją ogólne zasady dotyczące uczciwości, przejrzystości i równowagi między stronami umowy, które mogą dotyczyć również kwestii współdzielenia odpowiedzialności.
3. Niemcy: Niemieckie prawo dotyczące umów franczyzowych reguluje kilka aspektów współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą, w tym klauzule dotyczące ryzyka i odpowiedzialności. Niemiecka ustawa o franczyzie (FranchiseG) zawiera przepisy dotyczące obowiązku dostarczenia franczyzobiorcom szczegółowych informacji przed podpisaniem umowy, co ma na celu zapewnienie równowagi między stronami i ochronę słabszej strony umowy - franczyzobiorcy.
W tych i innych krajach europejskich przepisy dotyczące współdzielenia odpowiedzialności we franczyzie są zwykle sformułowane w sposób, który promuje uczciwość, przejrzystość i równowagę między stronami umowy. Klauzule te mogą dotyczyć różnych aspektów umowy franczyzowej, takich jak rozliczenia finansowe, dystrybucja ryzyka operacyjnego, lub obowiązki dotyczące przestrzegania standardów jakościowych i przepisów prawnych.
Podsumowanie…
Wysnucie wniosków z powyższych odpowiedzi pozwala na zrozumienie znaczenia i korzyści związanych ze współdzieleniem odpowiedzialności we franczyzach oraz potencjalnych problemów prawnych, które mogą wystąpić. Oto główne punkty:
1. Współdzielenie odpowiedzialności między franczyzodawcami a franczyzobiorcami jest kluczowym elementem w relacjach franczyzowych. Pomaga to zmniejszyć ryzyko dla obu stron, tworząc równowagę między korzyściami a obowiązkami.
2. Wprowadzenie przepisów dotyczących współdzielenia odpowiedzialności może zapewnić franczyzobiorcom większą ochronę, przejrzystość i bezpieczeństwo finansowe. Może to również poprawić ich pozycję negocjacyjną w relacjach z franczyzodawcami.
3. Współdzielenie odpowiedzialności może również przynieść korzyści franczyzodawcom, poprzez zwiększenie zaufania ze strony franczyzobiorców i poprawę relacji franczyzowych. Uczciwe i przejrzyste podejście do współdzielenia ryzyka może budować silniejsze i bardziej trwałe partnerstwo.
4. Pomimo korzyści związanych ze współdzieleniem odpowiedzialności, mogą pojawić się pewne problemy prawne, zwłaszcza jeśli przepisy nie są jasne lub nieuregulowane. Kluczowe jest dokładne sformułowanie przepisów, aby uniknąć nieporozumień i sporów między stronami umowy franczyzowej.
5. Wprowadzenie uregulowań ustawowych dotyczących współdzielenia odpowiedzialności w prawie franczyzowym może poprawić funkcjonowanie tego modelu biznesowego poprzez promowanie uczciwości, przejrzystości i równowagi między stronami umowy.
Tym samym, współdzielenie odpowiedzialności we franczyzie jest istotne dla budowania stabilnych i trwałych relacji między franczyzodawcami a franczyzobiorcami. Wprowadzenie odpowiednich przepisów prawnych może przyczynić się do poprawy jakości tych relacji oraz zwiększenia zaufania i bezpieczeństwa finansowego dla obu stron. Jednakże, konieczne jest uwzględnienie różnorodnych kontekstów kulturowych, gospodarczych i prawnych przy opracowywaniu i wdrażaniu takich regulacji.
Monika Mielnik-Kurek, ekspertka zajmująca się m.in. prawnymi aspektami umowy franczyzy
